syrum nomen, significat in latino pater, quod paulus romanis scribens exposuit (8,
... ex ab et undare, quod est super- fluere ».
: « habenas ab habendo dictas, quod his equos habeamus, hoc est te-
isidoro, 10-117: « habilis, quod sit ad habendum commodus atque aptus ».
abyssum vero dicimus nimis aliquid profundum, quod altitudine sua humanos in se descendere non
: unde eam graecus chaos dicit, quod est confusio ». il medioevo adottò una
733: « abisso dicitur ab a, quod est sine, et bissus, quod
, quod est sine, et bissus, quod est candor: cioè luogo dove non
(prudenzio: t corpus... quod est habitaculum animi *). isidoro
ii-174: abominatio dicitur « ab », quod est « extra *, et «
(festo: « aborigines appellati sunt quod errantes convenerint in agrum qui nunc est populi
10-20: « abortivus, eo quod non oriatur, sed aboriatur et excidat *
... accentus autem dictus, quod iuxta cantum sit ».
: « ergo si qua tuis, quod non puto, mentibus herent iusta, refer
, 20-3-1: « aqua generaliter vocata, quod superficies eius aequalis sit: hinc et
piscem ab imbribus temporum vo- caverunt, quod hieme, quando in his signis sol vehitur
n-2-15: « adolescens dictus, eo quod sit ad gignendum adultus, sive a
: « adulatio: blandimentum proprie canum quod et ad homines tractum consuetudine est *.
: « adulterium est inlusio alieni coniugii, quod, quia alterius torum commaculavit, adulterii
adulter et adul tera dicuntur quod et ille ad alteram et haec ad alterum
violator mari- talis pudoris, eo quod alterius torum polluat *; papia:
s'avvicina molto più: cioè agibilis, quod agi potest, siccome facilis, quod
quod agi potest, siccome facilis, quod fieri potest, onde viene a dir
, 111-189: « agnati dicti eo quod accedant prò natis, dum desunt filii
autem ideo hoc nomen habere putant, eo quod prae caeteris animantibus matrem agnoscat; adeo
isidoro, 12-1-27: « omne enim, quod ferum est et inmite, abusive agreste
hi et àypiocpayitai dicuntur, prop- ter quod solas ferarum cames edunt ». v.
, ab arvis inflexum credi tur, eo quod terris fixis radicibus adhaerent ». anche
, 20-6-8: « idem et albeum, quod in eo ablu- tionem fieri solitum est
dieta, quasi ales oceanea, eo quod hieme in stagnis oceani nidos facit pullosque
denique nomen sumpsit ab algore aquae; vel quod alliget pedes, quia crassa est »
isidoro, 10-15: « alienigena, quod alieni generis sit, et non eius
;... alimonia dicitur eo quod eius sumptu corpus alatur ». alimurgìa
. isidoro, 17-7-42: « alnus vocatur quod alatur amne; proxime enim aquae
festo, 96: « album quod nos dicimus, a graeco quod est dxcpóv
quod nos dicimus, a graeco quod est dxcpóv est appellatum. sabini
, sive malvaviscus; sed althaea, quod in altum surgit, viscus, quia
fiunt corticeae, de- terrimae fictiles, quod et frigore hieme et aestate calore vehementissime
20-6-8: « idem et albeum, quod in eo ablutionem fieri solitum est ».
... et vocatum alvum quod abluatur, id est purgetur: ex
isidoro, 10-5: « amasius, eo quod sit pronus ad amorem ».
: « amazones dictae sunt, seu quod simul viverent sine viris, quasi & [
quasi & [ict £&v, sive quod adustis dexterioribus mammis essent, ne sa-
« amen significat vere, sive fideliter, quod et ipsud he- braeum est. quae
« amoena loca varrò dieta ait eo quod solum amorem praestant et ad se amanda adli-
amanda adli- ciant. verrius flaccus, quod sine munere sint nec quicquam his officia
mediis hastis aptatur; et inde amentum quod media hasta religatur ut iaculetur ».
« amiantos appellatus a veteribus eo quod, si ex ipso vestis fuerit contexta,
amylum... appellatimi ab eo, quod sine mola fiat » (cfr.
. varrone, 5-132: « amictui dictum quod amiectum est, id est circumiectum,
vocant, vel a quali tate coloris vel quod eius radix contrita et corpori infricata teneriorem
per deserta; et ab eo, quod procul ad hominibus recesserunt, tali nomine
: « anaglypha [vasa], quod superius sint sculpta; graeci enim &vco sursum
« ancillae... sic appehantur quod antiqui anculare dicebant prò ministrare ».
placido, 13: « ancile: scutum quod olim apud romanos coelo lapsum dici tur
tesseris. magi putant nomen inpositum ab eo quod ani- morum inpetus vel iracundias domare et
sunt quaedam genera piscium, dieta eo quod ambulandi in terris usum et na-
, 12-4-20: « amphisbaena dieta, eo quod duo capita habeat, unum in loco
, 15-2-35: « amphitheàtrum vero vocatum quod ex duobus sit theatris conpositum. nam
isidoro, 16-26-13: « amphora vocata quod hinc et inde levetur. haec graece
haec graece a figura sui dieta dicitur, quod eius ansae geminatae videantur aures imitari »
. isidoro, 15-8-4: « angulus, quod duos pa- rietes in unum coniungat »
« anguis voca- bulum omnium serpentium genus quod plicari et con- torqui potest; et
con- torqui potest; et inde anguis quod angulosus sit et num- quam rectus »
a gentilibus nomen accepit, eo quod ventus sit. unde et graece ventus (
ventus (svejjloi; dicitur, quod ore trahentes aerem vivere videamur: sed apertissime
est... sed anima dieta propter quod vivit ». animàbile, agg
autem ammalia sive animantia dieta, quod animentur vita et moveantur spiritu »
11-i-n: « item animum idem esse quod animam; sed anima vitae est, animus
, 10-8: « ani- mosus, quod sit animis et viribus plenus ».
annuus, id est circulus, quod in se redeat ». cfr. anche
: « tertium est genus figurarum, quod aut similitudine aliqua vocum aut pa- ribus
: « quartus circulus àvxapxxixòg vocatur eo quod contrarius sit circulo quem dpxxixòv nominamus »
19-2-7: « an- temnae autem dictae quod ante amnem sint positae; praeterfluit enim
... antichristus graece dicitur, quod est latine contrarius christo: dev'ri enim
parcas 'et 4 eume- nides furiae quod nulli parcant ». cfr. boccaccio,
9-2-133: « antipodae dicuntur, eo quod contrarii esse vestigiis nostris putantur, ut
« anti tes sacerdos dictus ab eo quod ante stat. primus est eniin in
sic nomen aliud ponitur, ut tamen illud quod necessarium fuerit, sentiatur ».
32: « anthropomorphitae dicti prò eo, quod simplicita te rustica deum habere humana membra
quartus [digitus] anularis, eo quod in ipso anulus geritur ».
enim quasi a pedibus dictae sunt, quod sine pedibus nascantur ». apeliòta
suffocati intereunt. dieta autem apoplèxia, quod ex letali percussu repentinus casus fiat.
. aulo gellio, 9-15: « quod genus graeci ófrropov vocant; latine autem
: « aposiopesis est, cum id, quod dicturi videbamur, silentio intercipimus ».
verbo repostoria vel reconditoria dici possunt, eo quod in his homines elaboratas fruges reponunt »
, 10-18: « adparitor nominatus, quod appareat et videatur et praesto sit ad obsequium
. isidoro, 17-11-1: « apium dictum quod eo apex, id est caput,
est sine f rigore, si ve quod sint aperto caelo ». aprilante
sis]... a venere quod ea sit aphrodite; quoius nomen ego
; quoius nomen ego antiquis literis quod nusquam in veni, magis puto dictum
nusquam in veni, magis puto dictum quod ver omnia aperit »; e isidoro,
, 13-11-13: « aquilo dictus eo quod aquas stringat et nubes dissipat: est
: « aranea enim dieta est, quod sit arida nimisque subtilis ». isidoro,
dagli antichi (varrone: « arca, quod arce- bantur fures ab ea clausa »
. isidoro, 20-9-2: « arca dieta quod arceat visum atque prohibeat. hinc et
aprì la cortina di certi dicti eo quod primatum teneant inter angelos; dpxó? arcani
. isidoro, 20-9-2: « arca dieta quod arceat visum atque prohibeat. hinc et
, 7-12-6: « archiepiscopus graeco vocabulo quod sit summus episcoporum. tenet enim vicem
isidoro, 18-9-5: « arcus vocatus eo quod arceat adversarium »; idem, 15-8-9
; idem, 15-8-9: « arcus dicti quod sint arta conclusione curvati »; idem
, 16-19-24: « argentum vivum dictum quod excidat materias in quibus inicitur; hoc
: « argumentum est argutae mentis iudicium quod per indagationes probabiles rei dubiae perficit fidem
autem dictum, quasi argutum, vel quod sit argute inventimi ad comprobandas res »
tri- nitate substantias adseruit, contra illud quod ait domi- nus (ioh. io
festo, 104: « aridum proprie est quod naturalem humorem amisit ».
. varrone, 5-98: « aries, quod eum dicebant ares veteres, nostri aruiga
in gregibus masculi mares dicuntur: sive quod hoc pecus a gentilibus primum aris est
primum aris est immolatum. aries, quod imponeretur aris ». ariète2,
simulacra faciunt, ariètis comua fingunt. quod signum gentiles ideo inter signa primum constituerunt
arieti nomen spe- cies dedit, eo quod cum inpetu inpingit murum in modum arietum
isidoro, 17-3-16: « arista appellata quod prius ipsa arescat *. arista2
isidoro, 17-9-52: « aristolochia dicitur quod mulieribus fetis optima sit. nam supersessa
et persicum... armeniacum dici tur quod primum genus eius ab armenia sit advectum
: varrone, 5-96: « armenta, quod boves ideo maxime parabant, ut inde
12-1-8: « item quoque armenta, vel quod sint apta armis id est bello;
apta armis id est bello; vel quod his in armis utimur; vel quod
quod his in armis utimur; vel quod sint cornibus armata. alii armenta tantum
isidoro, 10-6: « armiger, quod arma gerat ». armìgero2,
idem, 5-25-21: « pignus est quod datur propter rem creditam, quae dum
isidoro, 10-7: « adrogàns, eo quod multum rogetur, et file fastidiosus sit
. isidoro, 19-17-12: « arsenicum, quod latini ob colorem [auri] auripigmentum
19-1-2: « artifex generale nomen vocatur quod artem faciat ». arteficiato,
: « arteriae vocatae, sive quod per eas a pulmone aer,
hoc est spiritus fertur, seu quod artis et angustis mea- tibus spiritum
1-8-4: « articuli autem dicti, quod nominibus artantur, id est conligantur, cum
articulum autem et pronomen hoc interest, quod articulus tunc est, quum nomini coniungitur
idem, 11-1-84: « artus dicti, quod conligati invicem nervis artentur, id est
coloris, ab igne nomen sortitus eo quod accensus semel nunquam extinguitur...
: « alae subbrachia sunt appellatae, eo quod ex eis in modum alarum motus brachiorum
inchoet; quas quidam ascillas vocant, quod ex his brachia celluntur, id est
13: « asylum, graece templum ad quod si quis confugie- bat nefas erat trahi
erennio, 4-41: « dissolutum est, quod, conjunctionibus verborum e medio sublatis,
varrone, v-104: « asparagi, quod ex asperis virgultis leguntur et ipsi scapi
, 115: « asparagus herba dieta quod in aspero virgulto nascatur »; isidoro,
isidoro, 12-10-19: « asparagus, quod spinosa et aspera sit frutex eius ex
absinthium graecum nomen. cuius probabilius est quod in ponti regione nascituri unde et absinthium
« atomus... punctum temporis quod secari et dividi non potest »; isidoro
domus; et dictum atrium [eo] quod addantur ei tres porticus extrinsecus. alii
17): « atrox dicitur ab eo quod nihil timeat »; e isidoro,
; e isidoro, 10-ix: « atrox quod sit tetris moribus ».
atropos è detta ab « a », quod est « sine », e « tropos
sine », e « tropos », quod est « conversio », cioè «
augurium, quasi avi- gerium, quod aves gerunt ». augurosaménte,
aura ab aere dieta, quasi aeria, quod lenis sit motus aeris. agitatus enim
, 16- 20-3: « aurichalcum dictum quod et splendorem auri et duritiam aeris possideat
quintus [digitus] auricularis, prò eo quod eo aurem scalpi- mus »; e
19-1-2: « artifex generale nomen vocatur quod artem faciat, sicut aurifex qui aurum
auriga: aureas enim dicebant frenum, quod ad aures equorum religa- batur »;
equites vel pedites. auriga proprie dictus quod currum agat et regat, sive quod
quod currum agat et regat, sive quod feriat iunctos equos. nam aurit,
ericthonium in caeli astra conlocaverunt, propter quod vidissent eum primum quadrigas iunxisse ».
, 10-13: « auspex, eo quod avium auspicia intendat, sicut auceps quod
quod avium auspicia intendat, sicut auceps quod aves capiat ». auspicio (
« auspicium ab ave spicienda; nam quod nos cum praepositione dicimus aspicio apud veteres
est inchoatur ut fiat; est et auspicium quod aves vel ammalia paganis auguribus demonstrant,
: « au- tumnum quidam dictum existimant quod tunc maxime augeantur hominum opes coacti sagrorum
videri possit ab uno solum verbo inclinatum, quod est aveo, eademque esse fictura,
: « avarus ex eo dictus, quod sit avidus auri, et numquam qpibus
haec a graecis ponticae appellantur, eo quod circa ponticum mare abundant ».
, 20-6-8: « labrum vocatum eo quod in eo labationem fieri solitum est infantium
... avernus autem lacus vocatus quod aves ibi super volar e non possent;
questo luogo avemo, ab 1 a', quod est 1 sine ', e 'vernus
', e 'vernus ', quod est 'laetitia ', cioè luogo *
cassiodoro, 1236: « adverbium est quod verbo accidit ». avverdire, tr
proprie panis sine fermento, ab a quod est * sine ', et zyma
est * sine ', et zyma quod est 'fermentum '».
vocabulum autem sumpsit a confusione, eo quod ibi confusae sint atque permixtae linguae aedifi-
: « bacchius appellatus est eo, quod eo pede bacchia, id est liberi
varrone, v-24-116: « balteum, quod cingulum e corio ha- bebant bullatum,
19-23-2: « balteus dicitur non tantum quod cingitur, sed etiam a quo arma
. idem et barones graeco nomine, quod sint fortes in laboribus. bapùi; enim
. bapùi; enim dicitur gravis, quod est fortis »), a parte,
« barritus appellatur clamor exercitus, videlicet quod eo genere barbari utantur ».
: « basiliscus genus serpentis, vel quod in capite album habeat instar diadematis, vel
capite album habeat instar diadematis, vel quod reliqua serpentium genera vim eius fugiant »;
graece, latine interpretatur regulus, eo quod rex serpentium sit ». cfr. anche
: « batus... idem est quod amphora »). batòcca
quasi bene auctus, scilicet ab habendo quod vellet et nihil patiendo quod nollet. ille
ab habendo quod vellet et nihil patiendo quod nollet. ille autem vere beatus est
idem ibices, quasi avices, eo quod ad instar avium ardua et excelsa teneant
cfr. papia: « beneficentia est quod agit charitas, ut prosit proximo ».
graeco nomine thecam vocari adserunt, quod ibi reponatur aliquid. inde et
6-10-2: « bibulam autem papyrum dixit quod hu- morembibat »; idem, 19-7-7
(30): « bidental dicebant templum quod in eo bidentibus hostiis sacrificaretur » (
135: « bilingues bruttaces ennius dixit quod brutti et osce et graece loqui soliti
. isidoro, 10-30: « biliòsus, quod sit semper tristis, ab humore nigro
quia bis sexies ductus assem facit, quod est unus dies ». bisettimanale
papia: « bolus, iactus morsus, quod est frustulum cuiuscunque rei iam masticatum »
.. appellatus autem hoc nomine ab eo quod evacuetur dum fila generat, et aer
« eundem et booten dixerunt, eo quod plaustro haeret: signum multis spectabile stellis
4-10-4: « butanicum herbarum dicitur quod ibi herbae notentur ». botanizzare
repostoria vel reconditoria dici possunt, eo quod in his homines elaboratas fruges reponunt »
bracchium nos, graeci dicebant 3paxùov, quod deducitur a ppaxù, id est breve,
ppaxù, id est breve, eo quod ab umeris ad manus breviores sint quam a
5-104: « brassica ut praesica, quod ex eius scapo minutatim praesicatur »; e
sed perfulgebant cassius atque brutus eo ipso quod effigies eorum non visebantur ». g
333 (253): « pruina dieta quod fruges ac virgulta perurat *; e
: « broilo, id est depilatus, quod nullus capillus remanserat: ignis et
vascula unguentaria ex buxo facta; nam quod nos buxum, graeci ttó ^ ov
, 9-42: ma sta di fatto che quod non fecerunt barbari et barberini, fecero
idem, 20-6-4: « si tuia, quod sitien- tibus apta sit ad bibendum
tibus apta sit ad bibendum; quod vas graeci x<48ov vocant ».
haec passio et caduca vocatur, eo quod cadens aeger spasmos patiatur *.
adeo fortiter convertit detenta ab ipso, quod etiam interficitur ex ipso; sed postea
, 5-127: « calix a caldo, quod in eo calda puls apponebatur et caldum
17-9-47: « chamaedrys a graecis appellata quod sit brevis et per terram strata et
musae a carminibus sunt dictae, vel quod canunt anti quorum laudes vel
canunt anti quorum laudes vel quod sint castae mentis praesides ».
1 letto ': « camisias vocari quod in his dormimus in camis, id est
« camelis causa nomen dedit, sive quod quando onerantur, ut breviores et humiles
isidoro, 17-9-46: « chamaemelos graece dieta quod mali matiani odorem habeat sitque brevis terraeque
, 15-8-16: « canalis ab eo quod cava sit in modum canna e ».
. festo, 149: « candèlabrum dictum quod in eo can- delae figantur ».
isidoro, 17-7-57: « sciendum sane quod latinum canna de lingua hebraea sumpsit;
.. hunc rustici capannam vocant, quod unum tantum capiat »): di
, 153: « caprae, dictae quod omne virgultum carpant ». capra2
di isidoro, 17-5-n: « capreoli quod capiant arbores. sunt enim cincinni sive uncinuli
17-7-18: « alii caprificum putant dictum quod ficus arbor eius remedio fecundetur ».
, 17-7-18: « caprificus appellata eo quod parietes quibus innascitur carpit; rumpit e nini
concepta est. alii caprificum putant dictum quod ficus arbor eius remedio fecundetur * (
v-151: « career a coercendo, quod exire prohibentur »; inoltre, isidoro
ille career qui est in civitate; quod, ut ibi homines damnati atque inclusi,
. isidoro, 12-7-74: « carduelus, quod spinis et car dibus pascitur ».
, dictus dorò xriq xap8£a <; quod quasi cor hominem totmn, ita ille
isidoro, 20-3-15: « carenum, eo quod fervendo partem careat; tertia enim parte
partem careat; tertia enim parte musti amissa quod remanserit carenum est ».
7-54: « carere a carendo, quod eam [lanam] tum pur- gant
tur tum lana, cum ex ea carunt quod in ea haeret »). carminare2
cartilagines ossa mollia et sine medulla, quod genus auriculae et narium discrimen et costarum
, quae moventur. et dictae cartilagines quod leni attritu carent dolorem dum flectimtur »
hanc enim graeci xaoxavtav vocant, propter quod fructus eius gemini in modum testiculorum
dieta per dimi- nutionem a casa, quod totum hominem tegat quasi minor casa »
: « catechumenus dictus prò eo, quod adhuc doctrinam fidei audit, necdum tamen
5-27-10: « item catenae, quod se capiendo teneant plurimis nodis ».
: « ca- tinum vas fictile, quod melius neutro dicitur quam ma- sculino »
8-1-1: « ecclesia graecum est, quod in latinum vertitur convocatio, propter quod omnes
quod in latinum vertitur convocatio, propter quod omnes ad se vocet. catholica,
causam appello rationem efficiendi, eventum id quod est effectum ». l'esito popolare
t caballino autem dicit, non equino, quod satirae humi- liora conveniant »).
, 17-9-36: « chelidonia ideo dicitur vel quod adventu hirundinum videtur erumpere, vel quod
quod adventu hirundinum videtur erumpere, vel quod pullis hirundinum si oculi auferantur, matres
15-8-1: « caementum a caedendo dictum, quod caeso crasso lapide surgat ».
: « cena apud an- tiquos dicebatur quod mine est prandium; vesperna quam nunc
thessalorum dicunt, sed prò eo quod discurrentes in bello velut unum corpus
, 9-3-31: « centuriones dicti, eo quod centum praesint militibus ».
19- 26-4: « cervicalia autem eo quod ponantur sub cervice »); cfr
nelle glosse: « cervix vocata, quod per eam partem cerebrum ad medullam spinae
, 160 (47): « cervus quod xépaxa, id est comua, gerat
, 9-3-12: « caesar autem dictus, quod caeso mortuae matris utero prolatus eductusque fuerit
pron. relativo lat. qui quae quod. chi2, pron. interrog.
candela, e dicendo: * da mihi quod facit ita! '. carducci, 8
semper ecclesiam, sive discemendi causa, sive quod inter congregationem, unde synagoga, et
unde ecclesia nomen accepit, distet aliquid; quod scilicet congregari et pecora solent, quorum
isidoro, 15-7-6: « claustra ab eo quod claudantur dieta * (v. chiostro
: « sub jugo medio cavum, quod bura extrema addita oppilatur, vocatur coum a
37-17: « cicindela, genus muscarum quod noctu lucet, videlicet a candela
, 17-9-89: «... sive quod habeat radicem rotundam; graeci enim xóxxov
, 6-17-3: « cyclum autem vocatum eo quod in orbe digestum sit, et quasi
5-18: « caelum dictum scribit aelius quod est caelatum *; e isidoro, 3-31-1
dixerunt; vocatumque hoc nomine, eo quod tanquam vas caelatum impressa signa habeat stellarum
operiuntur oculi, et dieta cilia quod celent oculos tegantque tuta custodia ».
: « cumba locus imus navis, quod aquis incumbat ». cimbalàio,
isidoro, n-3-15: « cynocephali appellantur eo quod canina capita habeant, quosque ipse latratus
17-7-34: « cyparissus graece dicitur quod caput eius a rotunditate in acumen
, 17-9-8: « cyperum a graecis vocatum quod habeat virtutem ferventem... nascitur
calamosus, a calamo; scilicet quod sonet ». clan (raro
« clava est qualis fuit herculis, dieta quod sit clavis ferreis invicem religata ».
clypeus est scutus maior, dictus ab eo quod clipet, id est celet, corpus
, 15-2-25: « cloacae dictae quod his percolantur aquae *. cloacale
sancti benedicti. = lat. quod (con valore dichiarativo). coabitare
, unde et cyclopas coclites legimus dictos, quod unum oculum habuisse perhibentur », termine
valeriano, 5-42: « omne legumen quod restrictionem facit..., cucumeres
163: 'codeta appellatur ager trans tiberini quod in eo virgulta nascuntur ad caudarum equinarum
isidoro, 12-7-61: « columbae dictae, quod earum colla ad singulas conversiones colores mutent
felle; quas antiqui venerias nuncupabant, eo quod nidos frequentant, et osculo amorem concipiant
qua eminent remi; dieta, credo, quod sit similia latibulis columbaram in quibis nidificant
omnes mares et feminae dicebantur columbae, quod non erant in eo usu domestico quo
; con tra, propter domesticos usus quod interno vimus, appellatur mas columbus,
, 48-7: « columnae dictae quod culmina sustineant ». colonnante,
« cometes stella est dieta eo quod comas luminis ex se fundat.
comas luminis ex se fundat. quod genus sideris quando apparuerit, aut pestilentiam,
concidat spumetque. comitialis autem dictus, quod apud gentiles cum comitiorum die cuiquam acci-
.): « competere significat quod est honorem vel coniugium vel quidvis
alio nomine conchilium nomina tur, propter quod circumcisa ferro lacrimas purpurei coloris emittat,
10-56: « comtus a coma dictus, quod sit formosus capillis, vel quia comam
, 34-21: « con- dictum est quod in communi est dictum ».
, 10-40: « confidens, quod sit in cunctis fiducia plenus *.
, 17-7-34: « cyparissus graece dicitur quod caput eius a rotunditate in acumen erigitur
9-6-4: « consanguinei vocati, eo quod ex uno sanguine, id est ex uno
, ii-1-71: chi dicesse * scio quod tu verberabas ', favellerebbe contadinescamente,
litem dicuntur duo aut plures adversarii, quod ordinato iudicio utraque pars dicere solet:
: « copa vas vinarium, quod vulgo per u et duo pp proferunt,
coronae hac ex causa vocatum, eo quod initio circum aras curreretur, atque ad imaginem
del grammatico servio: « omne quod potest vi deri corpus dicitur *),
11-1-14: « corpus dictum eo quod corruptum perit... corpus dici aut
corruptum perit... corpus dici aut quod post vitam est mortuum, aut
di ferrara del 1269 determina: * quod nemini... liceat levare corruptum '
) 4 seu piangere alta voce propter ali quod corpus mortuum '. de roberto,
? covelle. = lat. quod velles 'quel che vorresti '(nel
crystallus resplendens et aquosus colore. traditur quod nix sit glacie durata per annos;
« cor a graeca appellatone derivatum, quod illi xapslotv dicunt, sive a cura
quae in corpore prima est, appellata quod ipsa corpori superposita incisionem prima patiatur:
1-17-8: « dactylus a digito dictus, quod a longiori modo inchoans in duos desinit
isidoro, 10-71: « decolor, quod desit illi color »).
transversum diri- gitur, qui prò eo quod formam x faciat decumànus est appellatus »
cfr. isidoro, 6-19-30: « quod dedicatur, dicendo datur; unde et
del grammatico donato: « dare est quod repetas, dedere ad perpe- tuum »
, 9-4-20: « functi, ab eo quod fungantur officio et honore aliquo dicti.
. isidoro, 10-70: « delicatus, quod sit deliciis pastus, vivens in
delirus, mente defectus per aetatem, vel quod a recto ordine et quasi a
, 64-17: « delinquere est praetermittere quod non oportet praeteriri: hinc deliquia et
« inter tempia et delubra hoc interest quod tempia ubi simulacra sint designat, delubra
; id est sine mente, vel quod diminutionem habeat mentis ». demènza
amice, non facio tibi iniuriam; tolle quod tuum et vade ». come fu
poris participium a significatione passiva, quod exit in -dus, ut gloriandus
6-2-7: « deuteronomium graeco sermone appellatur, quod latine interpretatur secunda lex, id est
ex auro et gemmis con- textum, quod in se circumactis extremitatibus retro adstringitur;
retro adstringitur; et exinde dictum graece quod praeligetur ». diademàtidi, sm
, et dialecticam nuncupavit, prò eo quod in ea de dictis disputatur ».
a pud nos diarium vocatur. nam quod latini diumum, graeci ephemerida dicunt ».
. graece vero diabolus criminator vocatur, quod vel crimina, in qua ipse inlicit,
quem numerum decurrentem december finit, prò eo quod denarius numerus praecedentes numeros claudit ».
parte viscerum tenui semper et vacua, quod vulgo ieiunum vocatur »).
mi possano bastare a esser ben padrone del quod est di questa materia. dottori,
. isidoro, 13-22-1: < diluvium dictum quod acquarum clade omnia quae inundaverit deleat.
« diphthongae syllabae graeco nomine dictae, quod in eis binae vocales iunguntur. ex
: « di- versorium dictum eo quod ex diversis viis ibi conveniatur ».
isidoro, 10-66: « docilis, non quod sit doctus, sed quia doceri potest
glossa: « dulce etiam fugias fieri quod amarum potest »). dólce
dolosus, insidiosus vel malignus, ab eo quod deludat. ut enim decipiat, occultam
15-5-2: « donaria vero, eo quod ibi dona reponantur quae in templis offerre
: « donatio usufructuaria ideo dicitur, quod donator ex ea usum fructum adhuc retinet
da festo, 60-18: « dorsum dictum quod pars ea corporis devexa sit deorsum »
usque ad renes. dictum autem dorsum quod sit superficies durior corporis in modum saxi
, 9-3-22: « dux dictus est quod sit ductor exercitus ». nel signif.
8-1-1: « ecclesia graecum est, quod in latinum vertitur convocatio, propter quod
, quod in latinum vertitur convocatio, propter quod omnes ad se vocet *. v
graece ecclèsiastès dicitur, latine contionator, eo quod
6-2-32: « dictus autem ecclèsiasticus eo quod de totius ecclesiae disciplina religiosae conver- sationis
graece, latine imago vocatur, eo quod ad vocem respondens alieni efficitur imago ser-
: porro hebraice eden dici tur, quod in nostra lingua deliciae interpretatur. quod
quod in nostra lingua deliciae interpretatur. quod utrunque iunctum facit hortum deliciarum ».
cfr. isidoro, 2-10-1: « quod rex vel imperator edicit, constitutio vel edictum
hoc apud nos diarium vocatur. nam quod latini diurnum, graeci ephemerida dicunt »
10-94: « effeta ab eo, quod sit frequenti fetu exhausta. partus enim
, 10-92: « effrenatus, ab eo quod sit praeceps et pronus et sine freno
. isidoro, 10-12: « aegrotus, quod sit aeger frequentius ».
« elegiacus autem dictus eo, quod modulatio eiusdem carminis conveniat miseris.
miseris. terentionus hos elegos dicere solet, quod clausula talis tristibus, ut tradunt
« graeci autem elementa crroixeta nuncupant, eo quod sibi societatis concordia et communione quadam conve-
: « heliotropium nomen accepit primo quod aestivo solstitio floreat, vel quod solis mo-
primo quod aestivo solstitio floreat, vel quod solis mo- tibus folia circumacta convertat
romani alio nomine veratrum dicunt prò eo quod sumptum motam mentem in sanitatem reducit »
16-4-16: « haematites appellatus, eo quod cote resolutus in colorem veniat sanguinis. est
isidoro, 19-10: t tegulae vocatae quod tegant aedes, et imbrices quod accipiant
vocatae quod tegant aedes, et imbrices quod accipiant imbres ». embriciare,
dictum quod manu adstringatur, dum plurima contineat ferramenta
ii-4-136: gli altri due mabiliani « quod vestes oleo * « quod nasum »
due mabiliani « quod vestes oleo * « quod nasum » son due endecasillabili faleucii.
dros bestiola ex eo nuncupata, quod in aquis versetu et maxime in
10-14: « enormis, eo quod normam et mensuram excedat »; cfr.
, 4-7-5: « epilemsia vocabolum sumsit, quod mentem adpendens pariter etiam corpus possideat.
mediocris arbor et flore candidulo; dieta quod dulcedo sit eius fructus et acuto sapore
praepositus in ecclesia; dictus eo quod speculatur, atque praespiciat populorum infra se
vocabulum inde l'episintetismo. dictum, quod ille, qui superefficitur, superintendat, curam
: a epistolam proprie graeci vocant, quod interpretatur latine missa. exóaa enim sive
, 4-9-10: « epitima, eo quod superponatur aliis adiutoriis praece- dentibus ».
adiectiva vel superposità appel- lantur, eo quod ad inplendam sui significa tionem nomi- nibus
17-9-13: « epithymum graecum nomen, quod latine dici tur flos thymi; nam
isidoro, 1-17-19: « epitriti vocati quod semper tres longas habeant syllabas et unam
clausula brevis est. dictum autem epodon, quod adei- natur ad speciem elegiaci, ubi
resis 'et * arce ', quod est * princeps 'quasi * principe
« haeresis graece ab electione vocatur, quod scilicet unusquisque id sibi eligat quod melius
, quod scilicet unusquisque id sibi eligat quod melius illi esse videtur, ut philosophi peri-
« haeresis » et « arce », quod est « princeps » ', quasi «
17-9-53: « erigeron a graecis dicitur, quod vere primo senescat: unde et eam
perciò traggono l'etimologia forse da tpóvveiv quod est 4 indignari '. salvini, 12-
11-3-11: « hermaphroditae autem nuncupati eo quod eis uterque sexus appareat. * epp,
hoc videlicet velut mysticum significante fabula, quod aer junoni deputetur, ubi volunt heroas habitare
: « heroicum enim carmen dictum, quod eo virorum fortium res et facta narrantur
93-23: « irpices genus rastrorum ferreorum quod plures habent dentes ad extirpandas herbas in
: « eruca, quasi uruca, quod ignitae sit virtutis et in cibo saepe
isidoro, 17-10-18: « fungi, quod aridi ignem acceptum concipiant; < pcò <
est; unde et esca vulgo dicitur, quod sit fomes ignis et nutrimentum ».
bores glandiferae ideo vocatae creduntur, quod earum fructibus olim homines vixerunt cibumque
« excu- bitores dicuntur, prò eo quod excubias semper agunt. sunt enim ex
festo, 72-5: « exemplum est quod sequamur aut vitemus ». esemplare1
10-89: « exilis, tenuis, quod possit quamvis per angustimi exire » (
, 10-91: « exitiosus, eo quod multis exitio sit ». eslège,
: « exomologesis graeco vocabulo dicitur, quod latine confessi© interpretatur ». esomorfismo,
una essentia: tres ùtcoatàaei?, quod resonat in latinum vel tres personas
aquilonis sunt, quibus nomen inditum est quod certo anni tempore flatus agereincipiunt »;
14-4-22: « etruria pars italiae dieta quod eius fines tendebantur usque ad ripam tiberis
et calicis sacramentum graeci eucharistiam dicunt, quod latine bona gratia interpretatur ». eucaristico
cuius neque initium neque extremum noscitur, quod graeci vocant aicòvat;; quod aliquando
noscitur, quod graeci vocant aicòvat;; quod aliquando apud eos prò saeculo, aliquando
« facinus dictum a faciendo malum, quod noceat alteri ». facitìccio,
78-3: « falae dictae a falado quod apud etruscos si- gnificat caelum »;
rei usu farum appella- verunt, eo quod flammarum indicio longe videatur a navigantibus,
ideo existi- matur dictus, quia neque quod fatur ipse, neque quod alii dicunt
, quia neque quod fatur ipse, neque quod alii dicunt intellegit ».
. isidoro, 16-1-2: « favilla, quod per ignem effecta sit; nam qpcò
isidoro, 13-11-9: « favonius nuncupatus eo quod foveat fruges ac flores ».
« fides est qua veraciter credimus id quod nequaquam videre valemus ». fedecommésso
: « fideicommissum dictum, ut fiat quod a defuncto commit- titur ®.
10-98: « fidelis, prò eo quod fit ab eo id quod dicit vel promittit
prò eo quod fit ab eo id quod dicit vel promittit bonum ».
, 19-22-29: « femoralia appellata eo quod femora tegant ». fèmore (ant
11-1-106: « femora dieta sunt, quod ea parte a femina sexus viri discrepet.
81-16: « iuppiter dictus a ferendo, quod pacem ferre putaretur ».
20-11-7: « fere- trum dicitur eo quod in eo mortui deferantur; et est
10-105: a ferox, ab eo quod feritatem exerceat, ut bestia ».
a festis diebus, quasi festiditas, eo quod in eis sola res divina fit
144: « foetus autem nominatus, quod adhuc in utero foveatur ».
, 5-86: ¦ fe- tiales, quod fidei publicae inter populos prae erant »)
isidoro, 20-10-11: « fax dieta quod focos faciat: cuius diminutivum facula ».
. xiii): « vasculum, quod illi de tuscia flasconem dicunt, lombardi
isidoro, 21-1-128: « fel appellatimi, quod sit folliculum gestans humorem, qui vocatur
fillis in antidotario universali in mitridato exponitur quod est capperis ». fillidio,
il sole aveva un bel risplenest stercus quod vulgo laetamen vocatur ». ma oggi nessuno
1514- 1: « fines dicti eo quod agri funiculis sint divisi » (l'
: « fene- stram putant dictam eo quod domui lucem minestret, conpositum nomen ex
et in eo mittunt de- bitum pubblicum quod redditur regibus ». fìscolo [flsculo
15-8-17: « fistulae aquarum sunt dictae quod aquas fundant et mittant ». idem,
agrigentino ex sicilia. fistula autem dieta, quod vocem emittat ». fistola2
20-4-2: « fictilia [vasa] dieta quod fiant et fingantur ex terra.
et vas fictile dici tur non fictum illud quod mendacium est, sed quod formatur
illud quod mendacium est, sed quod formatur, ut sit et habeat
vitium et fruticum flagella nuncupantur, eo quod flatu agitentur »; la variante fragello è
isidoro, 10-107: « flagitiosus, eo quod fre- quentius flagitet atque adpetat libidinem »
isidoro, 4-5-7: « phlegma autem dixerunt quod sit frigida »), dal gr
varrone) manu capiuntur murenae autae, quod hac in summa aqua prae pinguedine auitant
isidoro, 19-10-2: a fundàmentum dictum quod fundus sit aedificii ». fondano,
« inter forfices et forcipes hoc interest, quod forfices incisorias esse designat, forcipes vero
: « formica dieta, ab eo quod ferat micas farris ». formica2,
enim animai parvum formicis satis infestum, quod se in pulvere abscondit, et formicas
quaecumque acciderint; sive a ferro, quod sit durus nec molliatur ».
quod passim in quoslibet incurrens sine ullo examine
est tumor in acutum surgens, dictus quod fervet, quasi fervunculus ».
, 10-100: « fragilis dictus eo quod facile frangi potest ». fragilézza,
enim mentem cppévoc? vocant; seu quod dentibus infren- grossi, 356:
. isidoro, 20-16-1: « frena dieta quod equos fremere cogant, vel quod haec
dieta quod equos fremere cogant, vel quod haec equi frendant dentibus et obmor- deant
, 13-18-2: « fretum autem appellatum quod ibi semper mare ferveat; nam fretum
. isidoro, 17-6-13: « frondes, quod ferant virgultas vel umbras; sunt autem
iuvenes prò cri- minibus feriuntur, appellati quod praefixi in fossis stent; quos palos
, 17-6-4: « frutex brevis est appellatus quod terram fronde tegat »).
brone minor. dictus autem fugus quod alienos labores edat, quasi fagus
edat, quasi fagus; depascitur enim quod non laboravit. de quo vergilius
: « fulcra sunt ornamenta lectorum, dieta quod in his fulcimur, id est sustinemur
isidoro, 17-10-18: « fungi, quod aridi ignem acceptum concipiant; ptp? enim
est; unde et esca vulgo dicitur, quod sit fomes ignis et nutrimentum ».
di bologna (1250-1267): « statuimus quod nullus debeat extraere de civitate bononiae et
lascia la branca », et aliud quod facit ad finem. pataffio,
post mortem inter notissima sidera constituere; quod signum gemini dicunt ». cfr. gemino
gemursa: sub minimo digito pedis tuberculum quod gemere faciat eum qui id gerat »
duxit. gener autem dictus, quod adsciscantur ad augendum genus ».
6-2-3: " genesis liber inde appellatur eo quod exordium mundi et generatio saeculi in eo
« genium autem di- cunt, quod quasi vim habeat omnium rerum gignen- darum
docet, gignendae sobolis acceperunt vocabulum, quod his procreatur et gignitur ».
'huius magistri filius ', vel quod rem significamus, ut * huius
9-2-97: « germanicae gentes dictae, quod sint inmania corpora inmanesque nationes saevissimis duratae
ex quo genere quaedam germanae dicuntur, quod plus ceteris nutriant ». probabil.
existimant, id est terrigenos, eo quod eos fabulose parens terra inmensa mole et
isidoro, 10-125: « iocundus, eo quod sit semper iocis aptus et hilaritati;
« iuga autem montium ex eo appellata sunt quod pro- pinquitate sui iungantur ».
isidoro, 11-2-16: « iuvenis vocatus, quod iuvare posse incipit... est
quasi ius di- centes populo, sive quod iure disceptent »; v. anche iudice
isidoro, 17-9-83: « gladiolus, quod sit foliis gladii similibus ».
: « glycyriza graece ex eo dieta quod dulcem radicem habeat ». glicirri
, 11-1-64: « cubitum dictum, quod ad cibos sumendos in ipso cu- bamus
vulgari eloquentia: * est igitur super quod gradimur ydioma tractando tripharium '(i-ix-2)
autem apud thracos gradivus dicitur, eo quod in bello gradum inferant qui pugnant,
bello gradum inferant qui pugnant, aut quod impigre gra- diantur ».
isidoro, 13-10-5: « grando appellata quod forma eius granorum similitudinem habeat ».
sunt, qui et ipsi inde nominati quod lati ligneis formis efficiuntur. quorum crates
« papùc; enim dicitur gravis, quod est fortis. cui contrarius est levis,
quo regiones agri cuiusque cognosci possunt, quod genus graeci yvcóizova dicunt ».
, 18-9-2: « vagina appellata eo quod in ea mucro vel gladius baiuletur »
: « ichneumon graece vocatus, eo quod odore suo et salubria ciborum et vene-
varrone, 6-28: « ab eo quod tusci itus, vel potius quod sabini
ab eo quod tusci itus, vel potius quod sabini idus dicunt », ed etrusco
, quae latine excetra dicitur, quod uno caeso tria capita exere- scebant
insegnava l'illecito e si persuadeva il 'quod libet licet'. b. croce,
: « inlustris nomen notitiae est, quod clareat multis splendore generis, vel sapientiae
aquilae... appellatur autem ita, quod subito immunoemopatìa, sf. medie
pilato a'mala- detti: / 'quod scripsi, scripsi ', lasciando incorretti /
est id quo ferrum tunditur, eo quod illic aliquid cudamus, id est feriendo
cum turba multa esset, nec haberent quod manducarent, convocatis discipulis, ait illis
disse a'suoi insultatori: 4 propter quod opus me lapidatis? '. buchini,
si possa chiamare cogli scolastici 4 principium quod 'o 4 termine dell'intellezione ',
4 covelle '(da 4 quod velles ') ». invellutare
casa, iv-61: « item convenit quod dictus serenissimus investiendus de regno siciliae,
isidoro, 20-9-6: « involucrum dictum quod aliquid in se teneat invo- lutum »
terra 'circumfusa * ilio mari, quod oceanum appellatis '. ed è l'
his qui falso vultu incedunt et simulant quod non sunt ». ipocritaménte, avv
: 4 remitte pallium mihi meum, quod involasti '. anche sostantivo] 4
isidoro, 12-6-21: « hippopotamus vocatus, quod sit equo similis dorso, iuba et
unam l exilius, duo largius proferimus. quod con tra est; nam unum largius
isidoro, 19-24-14: « lacerna pallium fimbriatum quod olim soli milites utebantur; unde et
imo supposita pars, quam sic appello quod ea quidem quo- quo versu in latitudinem
. ulpiano, 24-1: « legatum est quod legis modo, idest imperative, testamento
.]. manni, 2-8: 'et quod ipsi sunt allibrati in communi de certaldo
« liberum a liberamento appellatum volunt, quod quasi mares in coeundo per eius beneficami
per eius beneficami emissis seminibus liberentur; quod idem liber muliebri et delicato corpore pingitur
. isidoro, 16-8-8: « lyncurius vocatus quod fiat ex urina lyncis bestiae tempore indurata
d'uomini inganna questa maga ambizione: 'quod blanda quaedam est conciliatricula dignitatum ',
bonis et locis maladorum... quod nulla domus vel universitas malag- dorum cogatur
honera [ecc.]... quod nullus nuntius malagdorum vadat per civitatem cum
ut dicat qui me videt intumulatum: / quod sumus iste iuit, erimus quandoque quod
quod sumus iste iuit, erimus quandoque quod hic est '. 7.
marcus malleus maior; et dictus marcus quod maior sit ad caedendum et fortior. martellus
aurorae ad- ventum, et dictum matutinum quod hoc tempus inchoante mane sit ».
1321- 23: « maeander autem vocatus quod sit flexuosus et numquam currat rectus »
. isidoro, 10-175: « mendax, quod mentem alterius fallat >.
, 29-31-14: « murena vulgo vocatur quod scilicet auri metallo in virgulis lentescente quaedam
mostro informe che * crescit eundo et quod crescit non it '. -artificio
, 19-31-14: « murena \ òilgo vocatur quod scilicet auri metallo in virgulis lentescente quaedam
quasi opprobrio nazaraei vicabantur, prò eo quod dominus noster atque salvator a vico quodam
delle figure, 'per quandam suspicionem, quod non dicimus, accipi volumus '.
. or., viii-5: 'est et quod appellatur a novis vótjfja, qua voce
redemerat soror, agentem cum ea talionis, quod ei pollicem dormienti recidisset: « eras
salvini, vii-563: latino notariésco 'quod et qualiter': come qualmente. fagiuoli
amygdalae. hinc et nuclei dicti, quod sint duro corio tecti »; cfr.
cfr. isidoro 17-7-54: « rhododendron, quod cor- rupte vulgo lorandrum vocatur, quod
quod cor- rupte vulgo lorandrum vocatur, quod sit foliis lauri similibus, flore ut
polios a graecis; a latinis omnimorbia, quod multis morbis subveniat » e c.
« homonyma, hoc est uninomia, eo quod sit in uno nomine significatio plurima,
è mestieri. monosini, 161: quod nos, bene ominantes in re quapiam aggredienda
: 'con buona ventura '. item quod bibituro praefamur: 'buon prò'ti faccia
.: ubi quidpiam recuperatum est, quod iam perisse videbatur. -l'orso
omni re. dicti autem ostiarii, quod praesint ostiis templi. ipsi enim tenentes
, 211: quando aliquis... quod alterum docet, ita aperte enucleat ut
, 9-28-3-98: 'nihil enim magnum re, quod parvum tempore ', disse nella sua
vostra et nostra sientia, né da quod non ce adbamo rattione, adrenderimu ad vui
periptere: a kepi preposizione greca, quod 'circum'vel 'de'latine significat, e però
la legge di ulpiano: 'in obscuris, quod minimum est sequimur'. =
s'è detto, cioè 'hoc scio, quod nescio'. s. bonaventura volgar
sa apprezzarle. monosini, 257: quod si tali indigno bonum contigisset, dicebant
posto in mano della giustizia e, 4 quod peius est ', preconizato per publico
lo vostra e nostra sienzia, né da quod non ce adbamo razzione, adrenderimu ad
confessor, hoc est solida de- monstratio quod ecclesia romana hodiema non sit vera christi
, et componitur cum " protos, quod est primum, et dicitur 'hec
ambiguamente. monosini, 428: 'quod quispiam obscurius adumbrare ambiguisque verbis tegere volens
ii-461: io ti rispondo / 'quod nunquam fuit res 'tanto gravosa /
sì pugnente o 'ngegno sì sottile / 'quod men- tem ducat 'ove sia gioiosa
o q. e. d.: quod erat demonstrandum (ciò che si
. e. d. abbreviazione per 4 quod erat demonstrandum, ciò che bisognava dimostrare
. f. f. s.: quod bonum faustum felix fortunatumque sit (la
quo '(oppure quid prò quod), per indicare un banale errore
(quaé) e neutro (quod) del pron. relativo lat.,
quodlibetalis, deriv. dal class, quod libet (v. quolibeto).
. oliva, i-3-702: 'pro eo quod fuisti direlieta, ponam te in superbiam
padrone del mondo domina le coscienze: 'quod principi placuit legis habet vigorem ',
, 4-1050: il vizio di violenza 'quod vi factum 'si verifica propriamente,
respice 'è corrotto dal lat. 'quod respi- cies 'che tu riguardi,
nella seguente maniera: « reficere est quod corruptum est in pristinum statum restaurare »
sopra ho detto, dico et affermo 'quod in divinis sunt notiones, et proprietates
sé, saprai; ma prima / scias quod ego fui successor petti. buti,
vecchio detto: 'nisi utile est quod facimus, stulta est gloria '. pasolini
tardo per la sua via, aut, quod verius dicitur, per le retrogradazione quale
importa egli la spesa per un 'momentum, quod de- lectat'provar taetemum, quod cruciat
, quod de- lectat'provar taetemum, quod cruciat? '3. nel
per esempio le 'fughe sul qui quae quod e sull'hic haec hoc'del menila,
vostru e nostra sienzia, né da quod non ce adbamo raz- zione adrenderimu ad
et hoc achare 'sventurado', ab a quod est sine et caris grafia, unde a
, e dicendo: « da mihi quod facit ita ita! ».
tanto de guerre quanto de peste (quod absit), in modo che sopravinendoli alcuno
che 'litera'è detta quasi 'legitera', 'eo quod = nome d'azione da spedicare. della
romae inventum novum clavicym- bali genus, quod 'spinettino'vocant. = dimin. di
, tre id est to turcàsscio a scio quod et mors. boccaccio, i-237:
vostru et nostra sientia, né da quod non ce adbamo rattione, adrende- rimu